Na wielu forach internetowych, między innymi na naszym, czytam o przeróbkach reflektorów na ksenon.
Wypowiadają się wielcy fachowcy, obrońcy idei nie znających prawa. Ja jednak podszedłem do tego poważnie.
Wysłalem maila do Oświetlenia i Wyposażenia Elektrycznego Pojazdów w Instytucie Transportu Samochodowego
z zapytaniem o aspekty prawne dotyczące przerabiania lamp (jeżeli ktoś nie wie co to za zakład to kieruję do
Google- wszystko Ci powie), potem jeszcze w inne miejsce i oto efekt (cytuje):
Sprzedawcy zapewniają, że po zamontowaniu w reflektorze, w miejsce tradycyjnych żarówek, palników
ksenonowych i podłączeniu do instalacji elektrycznej pojazdu otrzymamy pełnowartościowy reflektor ksenonowy,
który lepiej oświetla drogę, zwiększa bezpieczeństwo, dobrze wygląda i jest tańszy w eksploatacji. W trakcie
rozmów telefonicznych z dystrybutorami zapewniano również, że montaż takiego zestawu jest całkowicie
legalny i zgodny z prawem. Aby sprawdzić stan faktyczny wykonano analizę obowiązujących w Polsce aktów
prawnych dotyczących oświetlenia pojazdów oraz przeprowadzono badania parametrów świetlnych zestawu.
Na potrzeby badań fotometrycznych wykorzystano dwa zestawy: jeden dla reflektorów przystosowanych do
żarówek H4 i jeden do żarówek H7. Wynik badań nie był zaskoczeniem: Oferowane w sprzedaży zestawy do
konwersji nie spełniają norm ani przepisów związanych z oceną jakości oświetlenia pojazdów, co więcej są
poważnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Dokumentem regulującym zasady i reguły procesów homologacji jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury w
sprawie homologacji, które określa między innymi warunki i tryb wydawania lub cofania świadectw homologacji
typu pojazdu!
Dokumentami normującymi stosowanie wyposażenia wymaganego w pojazdach samochodowych poruszających
się po drogach publicznych w Polsce, są:
Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, (Dz. U. Nr 108, poz. 908 z dnia 2 czerw ca 2005 r.)
w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo o ruchu drogowym
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 24 października 2005 (Dz. U. Nr 238 z dnia 6 grudnia 2005 r. poz.
2010) – w sprawie homologacji typów pojazdów samochodowych i ich przyczep
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. (Dz. U. Nr 32, poz. 262) w sprawie warunków
technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia wraz z późniejszymi zmianami.
Zapisy w tych regulacjach określają, iż producent lub importer przedmiotów wyposażenia albo części pojazdu
samochodowego lub jego przyczepy, jest obowiązany uzyskać świadectwo homologacji, wydane przez ministra
właściwego do spraw transportu (art. 68 Prawa o ruchu drogowym).
Dokumentem regulującym zasady i reguły procesów homologacji jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury w
sprawie homologacji, które określa między innymi warunki i tryb wydawania lub cofania świadectw homologacji
typu pojazdu, zakres i sposób przeprowadzania badań homologacyjnych, kontroli zgodności produkcji lub
montażu z warunkami homologacji, wzory dokumentów związanych z homologacją oraz jednostki upoważnione
do przeprowadzania badań homologacyjnych i kontroli zgodności produkcji lub montażu z warunkami
homologacji. Ponadto rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz
zakresu ich niezbędnego wyposażenia stwierdza, że przedmioty wyposażenia i części pojazdów związane z
bezpieczeństwem ich użytkowania i ochroną środowiska mogą być stosowane w pojazdach, jeżeli spełniony
jest co najmniej jeden z następujących warunków: oznakowane są znakami homologacji międzynarodowej,
stosowanymi w homologacji Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji narodów Zjednoczonych
(EKG ONZ) – „E” lub Unii Europejskiej – „e”.
Przybliżając nieco sztywne i zawiłe zapisy dokumentów prawnych można stwierdzić, że kwestia obrotu i stosowania
elementów wyposażenia i części pojazdów samochodowych jest ściśle uregulowana. Opiera się na założeniu, że
elementy mające bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo w ruchu drogowym powinny być stosowane po
przebadaniu i ocenie. Świadectwem przeprowadzenia tych procesów jest stosowny dokument, np. zawiadomienie
o udzieleniu homologacji, wydane przez upoważniony organ (w Polsce Ministerstwo Transportu).
Polska przystępując do tzw. Porozumienia z roku 1958 zobowiązała się wzajemnie uznawać Regulaminy EKG ONZ
stanowiące załączniki do ww. Porozumienia, a będące dokumentami normatywnymi określającymi wymagania
techniczne. Regulaminy te normalizują między innymi parametry reflektorów i źródeł światła w nich stosowanych:
regulamin 37 – żarówki samo- chodowe,
regulamin 99 – gazowe, wyładowcze źródła światła (tzw. ksenonowe źródła światła),
regulamin 112 – reflektory z halogenowym źródłem światła,
regulamin 98 – reflektory z gazowym, wyładowczym źródłem światła
regulamin 48 – rozmieszczenie urządzeń świetlnych na pojeździe.
Nielegalne w świetle faktów
Z analizy regulaminów pod kątem stosowania tzw. zamienników źródeł światła wynikają następujące fakty:
każdy reflektor może być bezpiecznie użytkowany, jeżeli co najmniej stosuje się odpowiednie źródło światła,
którego oznaczenie jest naniesione, przeważnie w pobliżu miejsca jego mocowania
zastosowanie jednoznacznie określonego źródła światła gwarantowane jest stosowaniem różnych oprawek i
trzonków źródeł światła tak, aby nie można było zamontować w reflektorze przystosowanym do żarówki np. H4
żarówki H3, czy też gazowego wyładowczego źródła światła np. D1S lub D1R
zapisy regulaminu 48 określają, że reflektory wyposażone w źródło światła dużej jasności (wysoka wartość
strumienia świetlnego), a takimi są gazowe wyładowcze źródła światła, powinny być wyposażone w urządzenia
oczyszczające szybę reflektora (tzw. spryskiwacze) oraz urządzenia samopoziomujące reflektor, ma to zapobiegać
nadmiernemu olśnieniu powodowanemu przez rozpraszanie światła na zanieczyszczeniach osadzonych na szybach
reflektorów, czy olśnieniu powstającemu w wyniku zmian kierunku emitowanego światła. Zastosowanie tzw.
zamienników źródeł światła jest niezgodne z przepisami i może stanowić podstawę do wymierzenia mandatu lub
niespełnienia wymogów niezbędnych do przedłużenia okresu ważności badań technicznych pojazdu. Prawo o
ruchu drogowym Dz. U. Nr 108 Poz. 908 Art. 66 ust. 4 p. 2: „Zabrania się stosowania w pojeździe przedmiotów
wyposażenia i części nie odpowiadających warunkom określonym w przepisach szczegółowych” (Przepisami
szczegółowymi, są w tym przypadku, regulaminy homologacyjne EKG ONZ).
Co więcej dystrybucja i handel wyrobami nie posiadającymi (w tym przypadku) oznaczeń homologacyjnych
właściwych dla reflektorów i dla źródeł światła jest nielegalny – określa to art. 68 Prawa o ruchu drogowym).
W świetle przytoczonych faktów nie ulega wątpliwości, że zamiana żarówek na „zestaw ksenonów” jest całkowicie
nielegalna i grozi konsekwencjami prawnymi i finansowymi. Ale czy tylko? Aby się o tym przekonać sprawdziliśmy
jak zachwalane przez handlowców zamienniki ksenonowe spisują się w rzeczywistości.
Jak badaliśmy?
Zadaniem reflektorów (świateł oświetleniowych) jest odpowiednie oświetlenie drogi przed pojazdem. Przez
odpowiednie oświetlenie rozumieć należy wystarczająco silny strumień światła padający na drogę i pobocze,
w celu oświetlenia drogi, pobocza, znaków drogowych oraz ewentualnych przeszkód pojawiających się na
drodze. Z drugiej strony odpowiednie oświetlenie musi zagwarantować, że nie wystąpi zjawisko olśnienia
kierowcy pojazdu jadącego na przeciw, oraz kierowcy jadącego przed nami, obserwującego nasz pojazd w
lusterkach, przy jednoczesnym dostatecznym oświetleniu znaków drogowych i innych elementów infrastruktury
drogowej. Uproszczony model oświetlenia drogi jest przedstawiony na tzw. ekranie pomiarowym, opisanym w
Regulaminach EKG ONZ. Ekran pomiarowy jest oświetlany za pomocą badanego reflektora z odległości
25 metrów, a samo badanie polega na pomiarze natężenia oświetlenia w kilku punktach i obszarach na
płaszczyźnie ekranu. Punkty i obszary zostały tak dobrane, aby zasymulować oświetlenie typowej jezdni.
Najważniejsze z nich to:
B50L – wartość mogąca powodować olśnienie kierowcy jadącego z naprzeciwka znajdującego się w odległości 50m;
50R i 75R – oświetlenie prawej krawędzi drogi odpowiednio 50 i 75 metrów przed pojazdem; 25L i 25 R –
oświetlenie lewego i prawego pobocza 25 metrów przed pojazdem, 7 i 8 punkty na płaszczyźnie poziomej.
przechodzącej przez reflektor nieco po lewej od osi jezdni, obszar I – droga bezpośrednio przed pojazdem,
obszar III – powyżej granicy światła i cienia (GSC), obszar IV – droga przed pojazdem. Ponieważ stosowane
w pojazdach poruszających się po drogach publicznych reflektory muszą mieć homologację, a co za tym idzie
spełniać wymagania odpowiednich regulaminów, przeprowadzenie badań fotometrycznych zgodnie z Reg.98
i 112 powinno dać pełny obraz parametrów świetlnych reflektora z żarówkami lub źródłami ksenononowymi.
Badaniu poddane zostały dwa „zestawy ksenonów”, z zamiennikiem żarówki H4 i z zamiennikiem żarówki H7.
Badanie polegało na pomiarze natężenia oświetlenia na ekranie pomiarowym oświetlonym reflektorem
samochodowym, w którym zamiast żarówek halogenowych umieszczono źródła ksenonowe. Zastosowano nowe
reflektory z typowych samochodów klasy średniej poruszających się po naszych drogach. Oczywiście skoro pojazdy
zostały dopuszczone do ruchu, wykorzystane reflektory miały homologację i spełniały wymagania regulaminów
EKG ONZ. Dodatkowo wykonano także pomiar odniesieniowy, stosując jako źródło światła w reflektorach wzorcowe
żarówki halogenowe H4 i H7, dla których reflektory zostały zaprojektowane. Żarówki wzorcowe o ściśle
określonych, odniesieniowych parametrach świetlnych i geometrycznych są stosowane w trakcie badań
homologacyjnych świateł sygnalizacyjnych i reflektorów pojazdów.
Wyniki badań
Dla żarówki H4 wykonany został pomiar światła mijania i światła drogowego. Dla żarów- ki H7 zmierzono światło
mijania. Pierwszy problem pojawił już w trakcie przygotowań, przy doborze reflektorów do badań. Okazało się,
że nie w każdym reflektorze gniazdo pasuje do kształtu trzonka palnika ksenonowego. Konieczne było dobranie
pasujących reflektorów. Kolejny problem pojawił się w momencie ustawiania położenia reflektora względem
ekranu pomiarowego. Czynność tą przeprowadza się na podstawie położenia granicy światła i cienia, na ekranie
pomiarowym. W obu przypadkach źródeł ksenonowych, granica światła i cienia była rozmyta. Trudno było
jednoznacznie określić jej kształt i przebieg. Jest to bardzo poważna wada, która w myśl regulaminów 98 i 112
dyskwalifikuje reflektor. W praktyce oznacza to poważne trudności z prawidłowym ustawieniem świateł. Zbyt
wysokie podniesienie świateł będzie powodowało oślepianie kierowców jadących z naprzeciwka, zbyt niskie
będzie powodowało niedoświetlenie drogi i trudności w dostrzeganiu prze- szkód na drodze. Wyniki pomiarów
przedstawione zostały w tabeli 1 (dla reflektora przystosowanego do żarów ki H4) i tabeli 2 (dla reflektora
przystosowanego do żarówki H7). Tabele zawierają wymagania regulaminu 112 oraz wyniki pomiaru natężenia
oświetlenia reflektora z żarówką wzorcową oraz zamiennikiem ksenonowym w poszczególnych obszarach i
punktach pomiarowych. Dodatkowo podano także odchyłkę wyniku pomiaru zamiennika ksenonowego od
wymagań. Dla żarówki wzorcowej, jak można się domyślać, żadnych odchyłek nie było. Aby uzmysłowić
sobie całą sytuację przygotowano także rysunki zawierające zdjęcia ekranu pomiarowego wykonane w
trakcie badań oraz rozkład natężenia oświetlenia na ekranie pomiarowym. Wnioski wynikające z pomiarów
reflektorów H4 i H7 przystosowanych do żarówek halogenowych, a wyposażonych w ksenonowe zamienniki są .
podobne.
1. Wartość natężenia oświetlenia w obszarze III oraz punkcie B50L przekracza dopuszczalne wartości o kilkaset
procent. Reflektor będzie powodował bardzo silne olśnienie kierowców jadących z na przeciwka oraz jadących
przed naszym pojazdem. Oślepiony kierowca nie może wystarczająco dokładnie śledzić sytuacji na drodze.
2. Dopuszczalne natężenie oświetlenia jest przekroczone także w punktach 7 i 8. Efektem tego będzie bardzo
silne chwilowe olśnienie kierowców jadących z naprzeciwka w przypadku kiedy przód pojazdu unosi się do góry
np. nierówności na drodze, wyjechanie zza wzniesienia, gwałtowne przyspieszenie.
3. Zbyt duża wartość natężenia oświetlenia w obszarze I będzie powodować olśnienie pośrednie (światło odbite
od mokrej bądź bardzo jasnej jezdni) innych uczestników ruchu. Oko ludzkie adaptuje się do największych wartości
jasności, które dostrzega. W takim przypadku przystosuje się do dużej jasności blisko pojazdu, a dużo słabiej
oświetlone miejsca dalej od pojazdu będą praktycznie niedostrzegalne.
4. Należy także pamiętać, zbyt duża ilość światłe wysyłana „w górę” przez reflektor w przypadku deszczu lub
mgły poważnie utrudni obserwacje sytuacji przed pojazdem. Porównanie natężenia oświetlenia na ekranie
pomiarowym reflektorów wyposażonych w żarówki wzorcowe oraz ksenonowe zamienniki przedstawiono na
rys. 1 i 3.
Dla światła drogowego reflektora H4 wyposażonego w źródło ksenonowe nie jest spełnione wymaganie oznaczone
w tabeli jako EHV/Emax, które oznacza, że maksimum natężenia oświetlenia powinno znajdować się w pobliżu osi
optycznej reflektora. Dobrze widać to na rys. 2 b). W praktyce reflektor taki zamiast oświetlać drogę daleko przed
pojazdem będzie świecił dużo bliżej, co utrudnia obserwację sytuacji na jezdni przez kierującego. Dla porównania
na rys. 2 a) przedstawiono reflektor z żarówką wzorcową, który na pewno będzie skutecznie oświetlał drogę.
Przyczyną znacznych różnic w oświetleniu drogi pomiędzy żarówkami halogenowymi a źródłami ksenonowymi jest
inna geometria tych źródeł. W trakcie projektowania reflektora zakłada się, że źródło światła będzie umieszczone
w ściśle określonym miejscu i będzie miało określone wymiary geometryczne. Tolerancje położenia żarnika w
stosunku do trzonka są na poziomie dziesiątych części milimetra. Po wykonaniu reflektor stanowi bardzo
precyzyjny układ optyczny, składający się z żarówki, odbłyśnika oraz niekiedy ryflowanego klosza lub soczewki,
czy przesłony. Jakiekolwiek zmiany wzajemnego położenia poszczególnych elementów powodują zmianę
charakterystyki rozsyłu światłości reflektora. Właśnie tego rodzaju zmianą jest wprowadzenie zamiast żarówki,
źródła ksenonowego. Wyładowanie świecącego gazu w źródle ksenonowym ma zupełnie inny kształt i położenie
w stosunku do trzonka niż jarząca się skrętka żarówki. Podobny efekt można uzyskać mocując żarówkę w
reflektorze w nieprawidłowy sposób: pochyloną, obróconą itd. Tyle, że w przypadku ksenonowych źródeł
światła efekt jest kilkukrotnie większy, ponieważ strumień świetlny źródła ksenonowego jest kilkukrotnie
większy niż w przypadku żarówki halogenowej.
Same straty.
Stosowanie w pojazdach poruszających się po drogach publicznych tuningowego „zestawu ksenonów” jest
niedozwolone pod względem prawnym, a także szalenie niebezpieczne. Montując takie urządzenie w swoim
samochodzie narażamy się nie tylko na mandat lub zatrzymanie dowodu rejestracyjnego w przypadku kontroli
„drogówki”, ale także na utratę mienia, zdrowia, a nawet życia. Fatalne oświetlenie drogi przed pojazdem oraz
olśnienie innych uczestników ruchu drogowego może prowadzić do po- ważnych wypadków drogowych.
Nie dajmy się nabrać na reklamy i opinie pseudo fachowców, którzy za wszelką cenę chcą sprzedać swój towar.Źródło: "Super Warsztat" kwiecień 2007 str. 48-50
Autorzy: mgr inż. Maciej Łukasik, mgr inż. Wojciech Moćko, mgr inż. Małgorzata Kalisz
Życzę wszystkim owocnych prac przy fachowym przerabianiu i zachowania zdrowego rozsądku.
